Sıkça Sorulanlar

DOI (Digital Nesne Tanımlayıcı) Nedir?

Crossref farklı kuruluşlar tarafından yapılan araştırmalar arasında Dijital Nesne Tanımlayıcıları (DOI’ler) yoluyla (bu kuruluşlar arasında bireysel anlaşmalara gerek kalmadan) atıf bağlantısı sağlar. Bu da atıf bağlantılarının kalıcı olmasını, yani uzun süre çalışmasını sağlar. Ancak Web’deki kırık bağlantılar sorununa yönelik tam bir teknik bir çözüm yoktur. Crossref üyeleri bağlantıları ve akademik ekosistemdeki herkesin bel bağladığı zengin meta verileri güncel tutmak zorundadır.

Crossref’te üyelerimizin içerikleri için kaydettikleri her meta veri kaydının, hem bu kaydın bulunduğu yer olarak hem de diğer araştırmacıların kullanması için bir konum belirleyici işlevi görmek üzere atanmış benzersiz bir DOI’ye sahip olması gerekir. DOI numarası konumlandırdığı nesnenin değerini veya doğruluğunu göstermez; ilgili nesnenin değerini nesne hakkında bağlamsal bilgi sağlayan (katkıda bulunanlar, finansman kuruluşları, öz/özet gibi) ve diğer varlıklarla [araştırmacılar (örneğin ORCID) veya kuruluşlar (örneğin ROR ID = Research Organization Registry ID, Araştırma Kuruluşu Kayıt Kimliği) gibi] bağlantılar oluşturan kaydın meta verilerince belirlenir.

Bir DOI numarası üç bölümden oluşur:

DOI’nin bu üç bölümünün sonuncusu olan son eki üyeler (veya üyelere hizmet sağlayanlar) oluşturur. DOI’lerin benzersiz ve kalıcı olması gerektiğinden üyeler, anlaşılır veya anlamlı olmaması gereken son eklerini oluşturmak ve yönetmek için makul bir yol izlemelidirler.

Burada, son eklerinize nasıl oluşturacağınıza karar vermenize yardımcı olacak kuralları ve ilkeleri ve bazı örnekleri paylaşıyoruz. Ayrıca doğrudan Crossref’in sunduğu son ek oluşturma aracını da kullanabilirsiniz.

OJS (Açık Dergi Sistemi) için Crossref XML eklentisini kullanıyorsanız, eklenti bunları sizin için otomatik olarak oluşturacağından son eklerinizi oluşturmanıza gerek yoktur.

DOI’ler ve DSpace ambarı için de Crossref bazı önerilerde bulunmuştur. Öncelikle aşağıdaki birkaç kurala dikkat edilmelidir.

Bu kurallara tüm DOI kayıt kuruluşları uymak durumundadır.

– Her DOI benzersiz olmalıdır

– Yalnızca izin verilen karakterleri kullanın: DOI son ekleri, aşağıdaki izin verilen karakterlerin kombinasyonlarını içeren herhangi bir alfanümerik dize olabilir:

– Latin alfabesinin harfleri, A-Z (büyük/küçük harf duyarsızlığı konusunda aşağıdaki bilgilere göz atın.)

– Sayılar, 0-9

-._;()/ (kısa çizgi, nokta, alt çizgi, noktalı virgül, parantez, ileri eğik çizgi). Kesilmeyen tire (U+2011), şekil tire (U+2012), en tire (U+2013) ve em tire (U+2014) karakterlerine izin verilmediğini unutmayın. Onaylanan tek tire eksi tire (U+002D) karakteridir.

– Bazı eski (2008 öncesinde atanan) DOI’lerin başka karakterler içerebileceğini unutmayınız. Özel karakterler içeren son ekler hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

– Son ekler büyük/küçük harfe duyarlı değildir. Bu nedenle örneğin 10.1006/abc son eki sistemde 10.1006/ABC son eki ile aynıdır. Küçük harf kullanmanın erişilebilirlik açısından daha iyi olduğunu unutmayınız.

Kaynak: https://www.crossref.org/documentation/member-setup/constructing-your-dois

DOI ile ISBN/ISSN farkı nedir?

ISBN (kitaplar) ve ISSN (süreli yayınlar), bir yayının kimliğini belirlemek için kullanılan bibliyografik tanımlayıcılardır. Ancak DOI, doğrudan bir içeriğe (kitap bölümü, makale, veri kümesi vb.) kalıcı ve tıklanabilir bir bağlantı (URL) atayan dijital bir tanımlayıcıdır. Yani ISBN/ISSN yayını tanımlar, DOI ise o yayının belirli bir dijital sürümüne kalıcı erişim sağlar.

DOI bir yayıncı için hangi yükümlülükleri doğurur?

DOI alan her yayıncı;

  • Meta verileri doğru ve eksiksiz girmek,
  • Yayın bağlantılarını (URL) sürekli güncel tutmak,
  • Geri çekilen içeriklerde bilgilendirme sağlamak,
  • Cited-by gibi atıf ağlarına katkı vermekle yükümlüdür.

Crossref üyelik ilkeleri uyarınca bu yükümlülüklerin ihlali üyeliğin sonlanmasına yol açabilir.

DOI, açık erişim zorunluluğu taşır mı?

Hayır. DOI hem açık erişimli hem de abonelik ile erişilebilen içerikler için verilebilir. Ancak açık erişimli içeriklerde DOI kullanımı içerik görünürlüğünü artırır.

DOI sistemine ait veriler kamuya açık mıdır?

Evet. Crossref kayıtlı DOI’ler ve onların meta verileri kamuya açık sistemlerde (örneğin: Metadata Search API, Open Citations) erişilebilirdir.

DOI ile telif hakları ilişkisi var mı?

DOI sisteminin kendisi telif haklarını belirlemez. Ancak meta verilerde Creative Commons lisansı gibi telif haklarına ilişkin bilgiler tanımlanabilir. Bu sayede kullanıcılar içeriğin kullanım koşullarını öğrenebilir.

DOI almak, ulusal/uluslararası indekslere girmeye yardımcı olur mu?

Pek çok indeks (özellikle Scopus, Web of Science, TR Dizin) makalelere DOI atanmasını bekler veya önerir. DOI, içeriğin kalıcı ve tanımlanabilir olduğunu gösterdiği için bir artı puandır.

DOI URL’si nasıl kullanılır?

DOI numarası, kullanıcıların içeriğe doğrudan ulaşmasını sağlar. Şu şekilde kullanılmalıdır:
https://doi.org/[DOI numarası]
Örnek: https://doi.org/10.1234/abc.2024.00123

DOI almak zorunlu mu?

Zorunlu değildir ancak uluslararası standartlara uygunluk, indekslenebilirlik (özellikle Scopus, Web of Science), kalıcılık ve atıf takibi açısından DOI büyük bir avantaj sağlar.

DOI sadece makalelere mi verilir?

DOI aşağıdaki içerik türlerine verilebilir:

  • Kitap
  • Kitap bölümleri
  • Bildiriler
  • Veri setleri
  • Raporlar
  • Tezler (bazı koşullarda)
  • Video, ses gibi multimedya içerikleri

Kimler Hiras Yazılım-Metaveri Türkiye sponsorluğunda DOI almak için başvurabilir?

Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye sponsorluğu kapsamında, aşağıda belirtilen yayıncılar DOI (Digital Object Identifier) başvurusu yapabilirler:

  • Şahıs şirketleri
  • Limited veya anonim şirket statüsünde faaliyet gösteren yayınevleri
  • Vergi mükellefi olmayan bireysel (şahıs) yayıncılar

Tüm başvuru sahiplerinin, akademik yayıncılık standartlarına uygun içerik üretmeleri ve yayımlama süreçlerini şeffaf ve sürdürülebilir bir şekilde yürütmeleri beklenmektedir.

DOI başvuru süreci nasıl ilerlemektedir?

Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye sponsorluğunda Crossref DOI (Digital Object Identifier) alım süreci, aşağıdaki adımlar çerçevesinde yürütülmektedir:

  1. Başvuru Formunun Doldurulması: Başvuru sahibi yayınevine, Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye tarafından “METAVERİTÜRKİYE | DOI Alımı Başvuru Formu” iletilir. Bu formun eksiksiz ve doğru biçimde doldurulması gerekmektedir.
  2. Başvurunun Ön Değerlendirmesi: İlgili başvuru formu, Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye tarafından incelenerek ön değerlendirmeye tabi tutulur.
  3. Sözleşme Süreci: Crossref tarafından sağlanan hizmetlerin kullanımına ilişkin “Üyelik Sözleşmesi” yayınevine iletilir. Sözleşmenin üç nüsha olarak doldurulup ıslak imzalı (firmalar için kaşeli) şekilde Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye’ye ulaştırılması gerekir.
  4. Crossref’e Resmî Başvuru: Sözleşme imzalayan kurum adına Crossref nezdinde resmî üyelik başvurusu Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye tarafından gerçekleştirilir.
  5. Yayın Örneklerinin Hazırlanması: Yayınevinin yayımladığı veya yayımlayacağı her bir yayın türüne (kitap, kitap bölümü, makale vb.) ait PDF örnekleri ve bu yayınlara ait web sayfası bağlantıları Crossref’e gönderilmek üzere Yayınevi tarafından hazırlanması gerekir. Bu örnekler üzerinden onay süreci yürütülür. Bu sürecin akademik ve teknik ayrıntıları için Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye akademik danışmanlı ile irtibat kurulabilir.
  6. DOI Ön Ek ve Hesap Bilgilerinin Tanımlanması: Crossref tarafından yayınevine özel bir DOI ön eki, kullanıcı adı ve şifre tanımlanır. Şifre öğrenme ve yenileme süreci  Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye tarafından yapılmaktadır.
  7. Teknik ve Akademik Bilgilendirme: DOI sistemine ilişkin teknik ve akademik hususlar hakkında yayınevine, Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye tarafından çevrim içi (Zoom) bilgilendirme yapılır.
  8. DOI Atama Formülünün Oluşturulması: Yayıncı ile birlikte kitaplar, kitap bölümleri ve makaleler için uygun DOI atama şeması (formül) belirlenir.

DOI ücreti ne kadardır?

Metaveri Türkiye sponsorluğu kapsamında yayıncılar, yıllık 275 dolar üyelik ücreti ödemeden sadece “Sözleşmede belirtilen DOI tutarı + KDV” şeklinde ödeme yaparak DOI kullanabilirler.

DOI atama süreci nasıl ilerlemektedir?

Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye sponsorluğunda Crossref DOI (Digital Object Identifier) atama süreci, yayın türüne ve teknik altyapıya bağlı olarak aşağıdaki adımlar doğrultusunda yürütülmektedir:

Genel DOI Atama Süreci: Yayınevi, belirlenen DOI atama şemasına (formülüne) uygun biçimde dijital yayınlarına DOI tahsis eder. Bu süreçte, yayınların üstverilerinin (metadata) Crossref sistemine doğru, eksiksiz ve standartlara uygun biçimde aktarılması esastır.

  1. DergiPark Kullanımı Durumunda: Yayınevinin hakemli bir dergisi varsa ve bu dergi DergiPark platformu üzerinden yayımlanıyorsa, DergiPark sisteminden alınan XML dışa aktarım dosyası Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye’ye iletilir. Bu dosya aracılığıyla yayına ait tüm üstveriler (başlık, yazar bilgileri, kaynakça vb.) Crossref sistemine aktarılır ve DOI aktif hale gelir.
  2. OJS (Open Journal Systems) Kullanımı Durumunda: Dergi OJS altyapısı ile yayımlanıyorsa, Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye ve MediaSHD (https://mediashd.com/) iş birliğinde geliştirilen OJS DOI Eklentisi kullanılarak DOI atama işlemi gerçekleştirilir (Eklenti MediaSHD tarafından ücretli entegre edilmektedir). Bu eklenti aracılığıyla kaynakça dahil tüm üstveriler Crossref sistemine entegre edilir ve DOI’ler aktif hale getirilir.

Akademik Kitaplara DOI Ataması:

    1. LibraryTürk Platformunda Kitapları Yer Alan: Yayınevinin LibraryTürk (https://www.libraryturk.com/) sistemiyle sözleşmesi bulunuyorsa, kitaplara ait üstveriler bu sistem üzerinden otomatik olarak gönderilir ve DOI atamaları gerçekleştirilir.
    2. LibraryTürk Platformunda Kitapları Yer Almayan Yayıncılar: Yayınevinin LibraryTürk ile bir sözleşmesi yoksa, kendi web sitesinden (OMP vb.) alınan XML dışa aktarım dosyaları Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye’ye iletilerek DOI üstveri kaydı oluşturulur.
    3. XML Dosyası Olmayan Durumlar: Eğer yayınevi XML dışa aktarım dosyası sağlayamıyorsa, DOI üstverileri Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye tarafından yayınevine sağlanan özel DOI Web Formu aracılığıyla manuel olarak girilerek kayıt tamamlanır.

Bu süreçlerin her aşamasında teknik doğruluk, yayın etiği ilkeleri ve uluslararası DOI standartlarına uygunluk esas alınmakta; yayınevi ve yazarların akademik görünürlüğünü artırmak hedeflenmektedir.

Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye DOI başvuru ve DOI atama süreci hakkında nasıl bilgi alabilirim?

Crossref DOI başvurusu ve atama süreçleri hakkında akademik ve teknik düzeyde bilgi edinmek isteyen yayınevleri, Hiras Yazılım – Metaveri Türkiye’nin akademik danışmanları ile doğrudan iletişime geçebilirler. Süreç boyunca danışmanlık, yayıncılık standartları, metadata yapısı, DOI atama formülleri ve XML entegrasyonu gibi konularda destek sunulmaktadır.

Eski tarihli yayınlar için DOI alınabilir mi?

Evet, eski tarihli kitap, makale ve diğer yayınlar için DOI alınabilir.

Eski tarihli DergiPark makalelerine DOI alınabilir mi, eklenebilir mi?

Eski tarihli makalelere DOI alınabilir. DOI atandıktan sonra “Makale ID, DOI” bilgisini içeren Excel dosyası DergiPark’a iletilerek ADMIN tarafından makale üstverisine DOI ekletilmesi mümkündür.

Dergimizin eski sayılarındaki makalelere DOI atayabilir miyiz?

Geriye dönük DOI ataması yapılabilir. Özellikle dijitalleştirilmiş arşivlerde bu sıkça uygulanır. Bu işlemle, eski yayınlarınızın da dijital dünyada daha görünür ve atıf alabilir hâle gelmesi sağlanır.

DOI atama formülü, son eki nasıl oluşturulur?

Çok fazla kural olmadığı için, son eklerin nasıl oluşturulacağı konusunda bazı ilkeleri göz önünde bulundurmak yararlı olabilir. Bu tavsiyeler ister dergi veya kitap düzeyinde (bir kitabın tamamı için DOI), ister cilt, sayı, makale veya bölüm düzeyinde olsun, tüm düzeylerdeki DOI’ler için geçerlidir.

DOI’lerinizi oluşturmanın en önemli kısmı DOI’lerin benzersiz, kalıcı ve ‘anlamsız’ olmaları nedeniyle, bir kez oluşturulduklarında her zaman çalışacağını bilmenizdir. Mevcut DOI’leri silmeye veya güncellemeye asla gerek yoktur.

DOI son ekleri için en iyi uygulamalar: Son ekler, kolayca görüntülenebilen ve yazılabilen ancak ‘anlamsız’ olan kısa dizeler içerdiğinde en iyisidir. Yani, son ekler meta veriler de dahil olmak üzere okunabilir hiçbir bilgi içermez.

– Rastgele bir yaklaşım kullanın: bu yaklaşım DOI’lerin anlaşılmaz veya ‘anlamsız’ olmasını sağlar ve yorumlama veya tahmin girişimlerini en aza indirir (anlaşılmaz son ekler hakkında daha fazla bilgi aşağıda yer almaktadır). Crossref’in önerdiği son ek oluşturma aracı ve DOI kayıt iş akışını kullanabilirsiniz. Herhangi bir rastgele oluşturucu da işe yarayabilir. OJS için Crossref XML eklentisini kullanıyorsanız, eklenti bunları sizin için otomatik olarak oluşturacağından son eklerinizi oluşturmanıza gerek yoktur.

– Son ekleri kısa tutun. Bu son eklerin okunmasını ve elle yazılmasını kolaylaştırır. Unutmayın, DOI’ler çevrimiçi ve basılı olarak görünecektir.

İyi bir uygulama DOI örneği şu şekilde olabilir: 10.3390/s18020479 Bu örnek belirgin bir bilgi içermediği için anlaşılmaz görünmektedir.

DOI son ekleri oluştururken şunları yapmaktan kaçının: Son eklerin işlevi doğası gereği tekniktir, bu nedenle okunacak, yorumlanacak ve/veya tahmin edilecek bilgi olarak ele alındıklarında en sorunlu olanlardır. Unutmayın, DOI’ler kalıcıdır ve DOI’leri düzeltme veya silme söz konusu değildir.

– Her ne kadar cazip olsa da, dizi vb. bir kalıp kullanmak sorunlara neden olabilir. DOI’leri kullanan hizmetler ve araçlar, örneğin, kayıtlı olmayan ve hiçbir zaman da olmayacak olan gelecekteki DOI’leri tahmin etmeye çalışabilir (anlaşılmaz son ekler hakkında daha fazla bilgi aşağıda verilmiştir).

– Dergi başlığı (veya derginin baş harfleri), sayfa numarası veya tarih gibi bilgileri eklemeyin. Bu tür bilgiler meta verilere dahil edilmelidir, ancak iki temel nedenden dolayı son eklere dahil edildiğinde sorunlara neden olabilir:

– Meta verilerdeki bilgilerle çelişen son ekteki bilgiler kafa karıştırıcıdır.

– Dergi başlığı (veya derginin baş harfleri) gibi bilgiler değişebilir veya tarihlerde olduğu gibi yanlış bulunabilir, ancak DOI’ler kalıcıdır, silinemez ve DOI’leri düzeltmek mümkün değildir. Anlaşılmaz son ekler hakkında daha fazla bilgi için aşağıya bakınız.

Örnek bir sorunlu DOI son eki şu şekilde olabilir: 10.5555/2014-04-01 Bu örnek anlaşılmaz değildir çünkü son ek yerine meta verilerde yer alması gereken bir tarih içermektedir.

DOI son eklerinde dikkatli olun: Son eklerin nasıl oluşturulacağını ve zaman içinde nasıl yönetileceğini yönetmek zor olabilir. Bazı sistemlerin bu tavsiyeye uymayan gereksinimleri olduğunu ve DOI’lerin okunabilir olmasının insların DOI’leri yönetmesine yardımcı olduğunu bilinmektedir.

– Anlamı olan bir son ek kullanmanız gerekiyorsa, dikkatli bir olmak kaydıyla dahili sistem tanımlayıcıları işe yarayabilir. ISBN’ler gibi bilgiler bizzat meta veri olduğundan bunları son eklerde kullanmanız önerilmemektedir.

Unutulmamalıdır ki siz ve okuyucular bir ISBN’yi tanıyabilseniz de DOI sisteminin kendisi tanımaz.

Yaklaşımınız ne olursa olsun anlaşılmaz son eklerin ne kadar önemli olduğunu anlamak için biraz zaman harcamak gerekebilir.

Bir DOI Crossref’e kaydedildikten sonra, her zaman aynı içerik için kullanılmalıdır. İçerik yeni bir web sitesine veya yeni bir yayıncıya taşınsa bile, aynı DOI kullanılmaya devam edilmelidir. DOI asla değişmese de ilişkili meta verileri ilgili Crossref üyesi tarafından güncel tutulur.

Kaynak: https://www.crossref.org/documentation/member-setup/constructing-your-dois

Dijital içeriğin bir nesnenin halihazırda bir DOI’si varsa ne yapılmalıdır?

Bazen üyeler bazı makaleler için zaten kayıtlı DOI’leri olan bir dergi edinebilirler. Halihazırda kayıtlı olan DOI’leri saklamak ve kullanmaya devam etmek ve bunları değiştirmemek önemlidir. DOI’lerin kalıcı olması gerekir.

Mevcut DOI üzerindeki ön ekin, satın alan üyeye ait ön ekten farklı olması önemli değildir. İçerik üyeler arasında taşınabildiğinden, bir DOI’nin sahibi ön ekin sahibi ile aynı olmak zorunda değildir. DOI’ler için sorumluluk devri hakkında daha fazla bilgi edinin.

Kaynak: https://www.crossref.org/documentation/member-setup/constructing-your-dois

Rastgele oluşturulmuş tanımlayıcı neden önemlidir?

Anlamsız son ekler nedir ve neden önemlidir?

Son ekler ‘rastgele sayılardır’. Esasen kendi başlarına anlamsızdırlar ve bu şekilde anlamsız olmaları amaçlanmıştır. Bunun en önemli nedeni bir şey anlamsız olduğunda düzeltilmesine gerek olmamasıdır.

DOI’ler anlaşılabilecek, yorumlanabilecek veya tahmin edilebilecek bilgileri, özellikle de değişebilecek bilgileri içermemelidir. Sayfa numaraları ve tarihler, son eklerde yer almaması gereken bilgilere verilebilir. Son ekin DOI ile ilişkili meta verilerle çelişen bilgiler içermesi de son derece sorunludur.

Yukarıda ‘sonek kalıpları’ oluşturmaktan bahsetmiştik, ancak bir kalıp içeren veya ima eden bilgiler de sorunludur. Örneğin bir sayı dizisi, gelecekteki DOI’lerin tahmin edilebileceği varsayımına yol açmaktadır.

Tıpkı bir kalıp olan (ya da kalıp gibi görünen) bilgilerin bu şekilde ele toplanması olasılığı gibi, DOI’lerin (ya da DOI gibi görünen bilgilerin) otomatik yazılımlarla web sitelerinden toplu olarak elde edilmesi yaygındır. Kayıtlı olmayan DOI’lerden ortaya çıkmasından kaçınmak için DOI kaydının zamanlaması önemlidir. Aynı şekilde DOI’lerin oluşturulma biçimi de yorumlamadan kaçınmak için kritik öneme sahiptir.

Kaynak: https://www.crossref.org/documentation/member-setup/constructing-your-dois

Aynı içeriğe birden fazla DOI verilebilir mi?

Her içerik için tek bir DOI tanımlanmalıdır. İçeriğin farklı versiyonları (ör. yeni baskı, düzeltme) için ayrı DOI verilebilir, ancak aynı versiyona tekrar DOI atamak doğru değildir.

DOI atanan içerik kaldırılırsa ne olur?

DOI kalıcıdır. İçeriğiniz erişime kapatılsa bile, DOI URL’si aktif kalmalı ve kullanıcıyı içerik hakkında bilgi veren bir sayfaya yönlendirmelidir. Örneğin, kaldırıldığına dair bir açıklama içeren sayfaya yönlendirme yapılmalıdır.

Bir makaleye DOI atandıktan sonra dergi adı veya URL’si değişirse ne yapılmalı?

DOI değişmez. Ancak DOI’nin yönlendirdiği URL güncellenmelidir. Yayıncılar, DOI ajansının sağladığı panel üzerinden bu güncellemeyi yapabilir.

DOI atamak için XML zorunlu mu?

Crossref üzerinden DOI atamak için genellikle içerik bilgilerinin XML formatında gönderilmesi gerekir. Bu XML, makalenin başlığı, yazarları, özeti, tarih bilgileri gibi meta verileri içerir. Yayıncının web sitesi XML üretme altyapısına sahip değilse DOI Atama formu üzerinden de alım yapılabilir.

DOI atamasını ne zaman yapmalıyız?

DOI, genellikle içerik yayına hazır hâle geldiğinde (yayın tarihi belli olduktan sonra) verilir. Çevrimiçi erken görünüm (early access) makalelere de DOI atanabilir; bu durumda içerik resmî olarak yayımlanmasa bile tanımlanabilir olur.

DOI ile makale görünürlüğü artar mı?

DOI sayesinde makaleleriniz daha kolay bulunur, indekslenmesi kolaylaşır ve atıf alması ihtimali artar. Google Scholar, Crossref Metadata Search gibi sistemler DOI’yi tanır ve tarar.

DOI atamak için ISSN/ISBN gerekli mi?

Evet, dergi makaleleri için ISSN, kitap veya kitap bölümleri için ISBN bilgisi DOI kaydında zorunlu alanlardandır. DOI sisteminde yayıncı ve yayın tanımlayıcılarının düzgün eşleşmesi gerekir.

DOI ataması yaptıktan sonra XML’de hata olursa ne olur?

Eğer XML dosyasında hata varsa, Crossref sistemi kaydı kabul etmez ve size hata mesajı döner. XML düzeltildikten sonra tekrar yüklenebilir. Hatalı kayıt yapıldıysa Crossref sistemi üzerinden düzeltme veya güncelleme yapılabilir.

DOI aldığımız bir içeriğin bağlantısı değişirse ne yapmalıyız?

DOI’nin yönlendirdiği bağlantı (URL) yayıncının sorumluluğundadır. İçeriğinizin yeri değişirse Crossref panelinden URL güncellemesi yapılmalıdır. Aksi takdirde DOI “ölü bağlantıya” dönüşebilir.

Farklı yayınevlerinden çıkan kitap bölümlerine aynı DOI sistemini kullanabilir miyiz?

Hayır. Her yayınevinin kendi DOI hesabı ve tanımlayıcıları vardır. Başka bir yayınevi adına DOI atayamazsınız. Eğer bir kitap bölümü farklı bir yayıneviyle çıkacaksa, o yayınevinin DOI ajansı üzerinden işlem yapılmalıdır.

DOI ile makalenin tam metnine erişim zorunlu mu?

Hayır. DOI’nin yönlendirdiği sayfada makalenin özeti veya sadece meta verileri de olabilir. Ancak ideal olan, DOI ile tam metne (PDF/HTML) erişimin sağlanmasıdır. Açık erişimli içeriklerde bu özellikle önemlidir.

DOI verileri nasıl doğrulanır veya kontrol edilir?

Crossref’in web sitesi üzerinden DOI sorgulaması yapılabilir:
https://www.crossref.org
Ayrıca, https://doi.org/[DOI] linki çalışıyorsa, DOI sistemde aktif demektir.

Bir DOI’yi iptal edebilir veya silebilir miyiz?

DOI kalıcıdır ve silinemez. Ancak yönlendirdiği içerik kaldırılmışsa, kullanıcıyı bilgilendiren bir sayfaya yönlendirilebilir (örneğin: “Bu makale geri çekilmiştir.” uyarısı ile). DOI’nin aktif olması ve doğru bilgi vermesi önemlidir.

Bir makaleye ait DOI başka kaynaklarda yanlış yazılmışsa ne olur?

DOI yanlış yazıldıysa ilgili bağlantı çalışmaz. Yayıncılar, makalelerinin doğru şekilde referanslanması için DOI’nin doğru formatta (https://doi.org/…) verilmesini teşvik etmelidir.

DOI atama yetkimizi birden fazla dergi için kullanabilir miyiz?

Tek bir yayıncı hesabı ile birden fazla dergi, kitap, konferans bildirisi için DOI atanabilir. Ancak her yayının meta verileri doğru şekilde tanımlanmalı ve ayrı tanımlayıcılar kullanılmalıdır.

DOI ile birlikte ORCID bilgisi de eklenmeli mi?

Evet, önerilir. Her yazarın ORCID numarası XML dosyasında belirtilirse, Crossref bu bilgiyi işleyerek ORCID sistemine aktarabilir. Bu sayede yazarın profili otomatik güncellenir ve atıflar doğru şekilde eşleştirilir.

DOI ile makalenin dil bilgisi de sisteme girilir mi?

Evet. XML dosyasında içerik dili, başlık dili gibi bilgiler belirtilmelidir. Çok dilli dergilerde her dil için ayrı başlık ve özet bilgisi tanımlanabilir.

Bir DOI ile birden fazla dilde içerik sunulabilir mi?

Evet. DOI sisteminde meta veri olarak çoklu dil desteği mümkündür. XML kayıtlarında <title language=”en”> gibi etiketlerle her dilde başlık ve özet girilebilir.

DOI sistemiyle atıf verileri de takip edilebilir mi?

Crossref üzerinden atıf takibi yapılabilir. Yayınladığınız makaleler başka yayınlarda atıf aldığında bu bilgiler Crossref “Cited-by” hizmeti üzerinden görülebilir (eğer karşılıklı DOI atamaları yapılmışsa).

Bir makalenin DOI’si hatalı girilirse ne olur?

Hatalı DOI sistemde bulunamaz, yani kullanıcı erişemez. Bu durum özellikle atıf yapılan kaynaklarda sorun yaratır. Hatalı girilen DOI’lerin düzeltilmesi gerekir ve genellikle yayıncıdan veya makaleyi atıf yapan kişiden düzeltme beklenir.

DOI ile Google Scholar veya diğer akademik arama motorları arasında bağlantı var mı?

Evet. DOI, Google Scholar, Scopus, Web of Science gibi sistemler tarafından tanınır ve makalenin daha hızlı indekslenmesini sağlar. DOI kullanmak, içeriklerin dijital görünürlüğünü artırır.

DOI güncellemeleri ne sıklıkla yapılmalıdır?

İçeriklerinizin URL’si veya meta verileri (başlık, yazar adı vs.) değiştiğinde güncelleme yapılmalıdır. Bu işlem herhangi bir zamanda yapılabilir; DOI sistemi güncellemeye açıktır.

DOI almakla DOI sistemine katkı sağlamak arasında fark var mı?

DOI almak sadece içeriğe kimlik vermek demektir. Ama meta verilerinizi zengin, doğru ve sürekli güncel tutarak Crossref ekosistemine aktif veri sağlayıcısı olabilirsiniz. Bu da sizi “güvenilir yayıncı” kategorisine taşır.

DOI sisteminde kurum adı veya dergi adı değişirse ne olur?

DOI numarası değişmez. Ancak yayıncı ismi ve yayın ismi meta verilerde güncellenmelidir. Bu güncellemeler Crossref üzerinden yapılabilir ve eski DOI’lerin çalışmasını etkilemez.

DOI aldıktan sonra ORCID bağlantısı zorunlu mudur?

Zorunlu değildir; ancak önerilir. ORCID entegrasyonu sayesinde yazar profilleri güncel kalır, atıflar otomatik eşleşir ve akademik üretkenlik daha şeffaf izlenebilir.

DOI numarası alınan bir içeriğin yer sağlayıcısı (hosting) değişirse ne olur?

DOI sabit kalır, ancak içeriğin yeni URL’si Crossref paneli üzerinden güncellenmelidir. Aksi hâlde kırık bağlantı (dead link) oluşur.

DOI aracılığıyla erişilemeyen içerikler Crossref sisteminden silinir mi?

Hayır. Crossref, DOI’leri silmez. Ancak erişilemeyen içerikler için yayıncıya bildirim gönderilir. Yönlendirme yapılmazsa kullanıcılar hatalı sayfaya yönlendirilir. Bu durum yayıncı güvenilirliğini zedeler.

Yayıncının adı değişirse DOI’ler geçersiz mi olur?

Hayır. DOI sabit kalır. Ancak yayıncı, Crossref portalından meta verilerdeki yayıncı adını güncelleyerek sisteme bilgi verir. Bu işlem atıf zincirini etkilemez.

Yayınlanan bir DOI XML’inde yapılan hata düzeltildiğinde DOI değişir mi?

Hayır. DOI sabittir. Ancak meta veriler XML üzerinden yeniden güncellenebilir. Başlık, yazar adı gibi bilgilerde düzenleme yapılabilir. DOI numarası etkilenmez.

DOI Alan Yayıncıların Yükümlülükleri Nelerdir?

Crossref’e üye olan her yayıncı, şu sorumlulukları yerine getirmelidir:

  1. Üstveri (metadata) güncelliğini sağlamak:
    Yayın başlığı, yazar adı, yayın tarihi gibi bilgiler doğru girilmeli ve güncel tutulmalıdır.
  2. Yayına ait URL’yi çalışır durumda tutmak:
    DOI’ye tıklayan kullanıcıların ilgili içeriğe erişebilmesi için bağlantının (landing page) aktif olması gerekir.
  3. Geri çekilen veya değiştirilmiş yayınları etiketlemek:
    Yayın silinmişse veya geri çekilmişse, kullanıcıyı bilgilendiren özel bir sayfaya yönlendirme yapılmalıdır (örn. “Bu yayın geri çekilmiştir”).
  4. Cited-by sistemine katkı vermek:
    Crossref’in “Cited-by” özelliği aracılığıyla diğer DOI’li yayınlara yapılan atıflar işlenmeli ve bu veriler paylaşılmalıdır.
  5. ORCID, ROR, FundRef gibi bağlantılı kimliklerle bütünlük sağlamak:
    Yayıncı, mümkün olduğunca ORCID (yazar), ROR (kurum), FundRef (fon sağlayıcı) gibi tanımlayıcı sistemlerle içeriği ilişkilendirmelidir.

Cited-by Sistemine Katılım Neden Önemlidir?

Cited-by, Crossref tarafından geliştirilen bir atıf bildirim sistemidir. Bir DOI’li yayın, başka bir DOI’li yayın tarafından atıf aldığında bu ilişki otomatik olarak tanımlanır.

Yararları:

  • Atıf alan yayınların görünürlüğü artar.
  • Yazarlar, hangi çalışmalarda atıf aldıklarını kolayca takip edebilir.
  • Yayıncılar, etkili içerik üretimi konusunda analiz yapabilir.

Katılım için gerekenler:

  • Yayınlardaki kaynakça bölümleri, Crossref XML’de <citation> alanına doğru şekilde girilmelidir.
  • Cited-by API sistemine dahil olunmalı ve güncel XML yüklenmelidir.
  •  

DOI Sistemine Katkı Sağlamak ile Sadece DOI Almak Arasında Ne Fark Vardır?

  • DOI almak, yalnızca içeriğin dijital olarak tanımlanması anlamına gelir. Yani bir tanımlayıcı alınır, ancak sistemin canlılığını sürdürecek bilgi akışı sağlanmazsa, Crossref ağı açısından pasif kullanıcı konumunda kalınır.
  • DOI sistemine katkı sağlamak ise;
    • Meta verilerin eksiksiz ve doğru girilmesini,
    • ORCID/FundRef/ROR gibi tanımlayıcılarla bütünlük oluşturulmasını,
    • Atıf bildirimlerinin güncellenmesini,
    • DOI bağlantılarının çalışır kalmasını kapsar.

Crossref, bu katkılarda bulunan yayıncıları “Active Metadata Contributor” olarak tanımlar ve gerektiğinde kamuya açık olarak bu bilgiyi paylaşır.

DOI ile Funder Registry (Fon Sağlayıcı) Bilgisi Nasıl Eklenir?

Crossref, her yayının hangi kurum ya da kuruluş tarafından fonlandığını belirtmek üzere “Funder Registry” sistemini kullanır. XML’de <funder_name> ve <funder_identifier> etiketleri kullanılarak fon sağlayıcı tanımlanır.

DOI Kullanımı Web Sayfasında Nasıl Gösterilmelidir?

DOI, genellikle makale sayfasında şu şekilde gösterilir:

  • DOI: https://doi.org/10.xxxx/yyyy

DOI Sistemi ile Entegrasyon API’leri Nelerdir?

Crossref, içerik doğrulama, atıf takibi, veri çekme gibi işlemler için çeşitli API servisleri sunar:

  • Metadata Search API: Yayın bilgilerini DOI ile arama
    https://api.crossref.org/works/10.1234/abc.2024.00123
  • Cited-by API: Atıf alan içerikleri listeleme (sadece üyeler erişebilir)
  • Deposit API: XML dosyalarının sisteme yüklenmesini sağlar (üye kimlik bilgisi gerektirir)
  • REST API: JSON formatında çıktı almak için uygundur (özellikle harici uygulamalarda kullanılır)